Peşman kim olacaq hələ bilinmir
Mayın 16-da İstanbulda Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətləri arasında görüş keçirilib. Görüşün gözlənildiyindən daha yaxşı keçirildiyini ilk olaraq Türkiyə rəsmisi CNN-ə deyib. Onun sözlərinə görə, müzakirələrin dalana dirəndiyi bir vaxtda əsir mübadiləsinin aparılması təklif olunub.
Bundan əlavə, türk diplomat qeyd edib ki, Rusiya nümayəndə heyəti danışıqlar zamanı Ukraynadan daha az məsləhətləşmələr aparıb.
Ukrayna nümayəndə heyətinin rəhbəri, Ukrayna müdafiə naziri Rüstəm Umerov isə deyib ki, İstanbulda keçirilən danışıqlarda 1000-nin 1000-nə düsturu ilə əsirlərin dəyişdirilməsi barədə razılıq əldə olunub.
Ukrayna Prezidentinin mətbuat katibi Sergey Nikiforovun məlumatına görə, Ukrayna və Rusiya nümayəndə heyətlərinin İstanbulda keçirilən görüşündən sonra Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron, Almaniya kansleri Fridrix Merz, Böyük Britaniyanın Baş naziri Keyr Starmer və Polşanın Baş naziri Donald Tusk ABŞ Prezidenti Donald Trampla telefonla danışıblar.
Onun sözlərinə görə, Ukrayna və Rusiya Federasiyası nümayəndə heyətləri arasında İstanbulda aparılan müzakirələr bu telefon danışığının əsas mövzusu olub.
“Quardian” qəzetinin yazdığına görə, İstanbulda keçirilən görüşdə Ukraynada müharibəyə son qoymaqda az irəliləyiş əldə edilsə də, Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin simvolik qələbəsini təmsil edirdi.
“Rusiya lideri ABŞ prezidenti ilə incə balanslaşdırma siyasəti aparır və görünür ki, Trampın rəğbətini qazanmaq üçün sülh danışıqlarını dəstəkləyir, eyni zamanda, mahiyyətcə Ukraynanın təslim olmasına bərabər olan şərtlərdə israr edir”, - deyə bildirilib. Jurnalistlərin fikrincə, nəticə Ukrayna lideri Vladimir Zelenski üçün uğursuzluq kimi qiymətləndirilə bilər
ABŞ liderinin xüsusi nümayəndəsinin müavini Morqan Ortaqus İstanbulda keçirilən Rusiya-Ukrayna danışıqlarını şərh edərkən deyib ki, Qərbin Rusiya ilə müharibədə istifadə etdiyi "zəiflətmə yolu ilə" müharibə strategiyası işləmir və ABŞ Prezidenti Donald Tramp Ukraynada sülhün əldə olunmasına töhfə verməyə çalışır.
"Donald Tramp müharibədə olan iki tərəfi danışıqlar masasına gətirməyə çalışır. Dinləyin, bu müharibə davam edərsə, heç kim qalib olmayacaq. Əvvəlki Amerika administrasiyası ruslarla “zəiflətmə yolu ilə müharibə oyunu” oynamağa çalışırdı. Tarixdə heç kim bu yolla qalib gəlməyib. “Nə qədər lazımdırsa, o qədər" formulu heç vaxt qələbə strategiyası olmayıb. Bu, əvvəlki administrasiya üçün də qələbə strategiyası deyildi. ABŞ-ın Kiyevə yardım göstərilməsi planında bu ifadə istifadə olunurdu. Bu, əslində ruslara işləyən bir strategiya deyil", – deyə Ortaqus bildirib.
Ukraynanın Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Georgi Tixi isə bildirib ki, İstanbuldakı danışıqlarda Rusiya nümayəndə heyəti həqiqətən də Ukrayna üçün qəbuledilməz olan bir sıra fikirlər səsləndirdi.
"Bildiyiniz kimi, 2014-cü ildən başlayaraq bizim ruslarla danışıqlarda böyük təcrübəmiz var. Ukrayna nümayəndə heyəti sakit, yaxşı iş gördü. Bizim əsas mövqeyimiz dəyişməz qalıb", - deyə o bildirib.
Tixinin sözlərinə görə, Ukrayna nümayəndə heyəti prinsipial mövqe nümayiş etdirərək və öz xəttinə sadiq qalaraq bu təkliflərə sakit reaksiya verib.
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Rusiya və Ukrayna heyətləri arasında İstanbulda keçirilən görüşün nəticələrini açıqlayaraq qeyd edib ki, bu gün dünya sülhü üçün mühüm bir gün idi. Gərgin diplomatik səylər nəticəsində Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətləri Türkiyənin vasitəçiliyi ilə İstanbulda görüş keçirib. Görüşün nəticəsi olaraq etimadın möhkəmləndirilməsi məqsədilə hər ölkədən min nəfərin mübadiləsi barədə razılığa gəliblər. Onlar həmçinin atəşkəs əldə etməyə imkan verəcək şərtləri yazılı şəkildə qarşı tərəflə bölüşməyə razılaşıblar. Tərəflər yenidən görüşmək barədə də prinsipial razılığa gəliblər. Türkiyə olaraq Rusiya ilə Ukrayna arasında davamlı sülhün əldə olunması üçün hər cür səy göstərməyə davam edəcəyik.
Məlum danışıqlara münasibət bildirən rusiyalı politoloq, Cənubi Qafqaz üzrə ekspert, “PolitRus” ekspert və analitik şəbəkəsinin rəhbəri Vitali Arkov “Xalq Cəbhəsi”nə deyib ki,
İstanbuldakı danışıqlar daha çox texniki əhəmiyyət kəsb edir – Moskva və Kiyev nümayəndə heyətləri orada əvvəllər qeyri-ictimai danışıqlarda Vaşinqtonun vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş ayrıca razılaşmaları elan edirlər. 1000-1000 formatında məhbusların dəyişdirilməsi qərarı, şübhəsiz ki, vacibdir: “Eyni zamanda ümid etmək istərdim ki, Kiyev rejimi ona qaytarılan əsgərləri yenidən cəbhə xəttində həlak olmaq üçün və ya Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiya ərazisinə yeni işğalları üçün tərk etməyəcək.
İstanbul-2-nin işə salınması faktının özü danışıqlar prosesində böyük nailiyyətdir və sülh sazişinin bağlanmasına ümid verir. Bununla belə, sülh prosesi Kiyev rejiminin mövqeyidir və bu gün Avropada müəyyən qüvvələrin əlində mülayim alət olmaqla yanaşı, öz maraqlarını ifadə etməkdən daha çox çıxış edir.
Birincisi, Moskvanı London, Paris, Brüssel və Berlinin mahiyyətcə neokolonial mövcud şərtlərini qəbul etməyə məcbur edən hərbi əməliyyatların davam etdirilməsi və əlavə sanksiyaların tətbiqi ilə Rusiyanı tükəndirmək və zəiflətmək istəyi var.
İkincisi, biz Donald Trampı dünya ictimaiyyətinin və bunun nəticəsi olaraq ABŞ-nin gözündə gözdən salmaq cəhdlərini görürük. Bu, eyni zamanda bir növ sövdələşmə və şantajdır – bütövlükdə Avropa və ayrı-ayrı Avropa ölkələri ABŞ-la münasibətlərdə real statuslarını vassaldan tərəfdaşa dəyişməyə ümid edirlər.
Bununla belə, təkbaşına, Rusiya ilə resursları və imkanları birləşdirmədən (2014-cü ilə qədər əsasən Almaniya vasitəsilə formalaşıb), bütün bu təşəbbüs perspektivsiz görünür.
Üstəlik, Trampın doktrinası Rusiya ilə mümkün olan ən böyük yaxınlaşmaya nail olmaqdır.
Bu, onun üçün Çinlə qlobal qarşıdurma (Pekinin Moskva timsalında güclü müttəfiq və resurs bazasından məhrum edilməsi) kontekstində vacibdir. Və daha çox, o, Rusiya ilə bağlı möhtəşəm planlarının bəzi təkəbbürlü Avropa başlanğıcları tərəfindən puça çıxmasına imkan verməyəcək.
Bu baxımdan, Ukrayna ilə bağlı sövdələşmədə öz məqsədlərinə çatdıqdan sonra Trampın Rusiya ilə ağlabatan kompromis əldə etməsinin vacib olması məntiqlidir. Bir tərəfdən, Kreml xüsusi hərbi əməliyyatın qarşısına qoyduğu məqsədlərə nail olduğunu bəyan etsin və sanksiyaların əksəriyyətinin götürülməsinə nail olsun (ABŞ üçün vacibdir)”.
Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun Xarici Siyasət Araşdırmaları Mərkəzinin baş məsləhətçisi, iqtisad elmləri namizədi İvan Us (Ukrayna) isə deyib ki, mayın 16-da İstanbulda baş tutan danışıqlar nə müharibədə qalib gəldiyinə əmin olan Rusiyaya, nə də Rusiyanın Ukraynaya kapitulyasiya şərtlərindən başqa heç nə təklif etməyəcəyini başa düşən Ukraynaya lazım idi. Lakin ABŞ prezidenti Tramp onları istədiyi üçün tərəflər onlarla razılaşıb. Bu, mahiyyətcə bir nəfərlik tamaşa idi.
Və hər tərəf istədiyini aldı. Rusiya Trampa danışmağa hazır olduğunu göstərdi, bu da sanksiyaların aradan qaldırılması deməkdir. Ukrayna göstərdi ki, Rusiya sülh istəmir, çünki Rusiya nümayəndə heyətinin tərkibi son dərəcə dekorativ idi. Şito, Ukraynanın fikrincə, ev sahibi ölkəyə - Türkiyə və ABŞ-a qarşı hörmətsizlik idi. Axı Tramp dedi ki, şəxsən Putin orada olsaydı, o da gələcək. Lakin Putin gəlmədi, bu isə o deməkdir ki, Tramp gəlmədiyi üçün izahat verməli idi. ABŞ dövlət katibi Mark Rubio da Rusiya nümayəndə heyətinin tərkibini görərək onlarla görüşməmək qərarına gəlib: “İclasın məzmununa gəlincə, Rusiya proqnozlaşdırıla bilər ki, Ukrayna üçün 2022-ci ilin mart ayındakından da pis olan qəbuledilməz şərtlər qoydu. Lakin o zaman Rusiyanın mövqeləri daha yaxşı idi – onlar Kiyev vilayətinin şimalı, Çerniqov vilayətinin əhəmiyyətli hissəsi, Sumı vilayəti, Xarkov vilayəti və Xerson şəhəri ilə ziddiyyət təşkil edən Kiyev yaxınlığında idi. İndi onlarda bu yoxdur. Ona görə də onların təhdidləri ciddi qəbul edilmir.
Buna baxmayaraq, nəticə yaxşı oldu - 1000 düsturuna uyğun olaraq 1000-ə məhkumların dəyişdirilməsinə dair razılaşma. Gələcək danışıqlara gəlincə, onlar yalnız ABŞ-ın təzyiqi ilə baş tutacaq. Amma bunun baş verib, verməyəcəyini ABŞ dövlət katibi Mark Rubionun ABŞ prezidenti Donald Trampa hesabatından sonra görəcəyik. Ola bilsin ki, danışıqlar davam etdirilsin, lakin onların indi hansısa nəticə əldə edəcəyi ehtimalı azdır. Çox güman ki, payıza daha yaxındır, amma əvvəllər deyil”
“Qadınların Geosiyasi Alyansı”nın (Ukrayna) prezidenti Svetlana Salamatova isə deyib ki, o, bu hərəkəti danışıqlar kimi qiymətləndirmir..
Bu, Ukraynaya lazım olan nəticəyə gətirib çıxarmayacaq görüşdür. O, qeyd edib ki, bu görüş qlobal liderliyin transformasiyaya ehtiyacı olduğunun daha bir təsdiqidir. Çox təəssüf ki, Rusiya Federasiyasının hərbi hərəkətləri lazımi dəyişikliklərin sürətləndiricisidir: "Ukrayna bütün daxili və xarici resursları səfərbər etməyə və Rusiyanın ABŞ və Avropa liderləri ilə ünsiyyət imkanlarını bağlamağa borcludur. Daxili olaraq, Ukrayna hərbi büdcəsini azaltmaq üçün maliyyə siyasətinə yenidən baxmalıdır. Bürokratiya 10 milyondan çox azalan əhaliyə nisbətdə azalmalıdır. Müharibə dövründə oliqarx klanların enerji sektorunda qazanclarını ikiqat artırmaq imkanları tamamilə aradan qaldırılmalıdır. Hakimiyyət orqanları ilə vətəndaş cəmiyyəti arasında qarşılıqlı fəaliyyətin milli dialoqu Ukraynada dövlət idarəçiliyinin yeni modelinin inkişafı üçün əsas olmalıdır. Putin Ukraynanı dağıtmaqla kifayətlənməyəcək. Xüsusilə indi, ABŞ prezidenti İstanbul və BMT də daxil olmaqla, ona qalib gəlmək üçün hər cür fürsəti verir. Ukraynanın təhlükəsizliyinin təminatçısı olan ölkələrin qoşunları Ukrayna ərazisinə daxil olana qədər heç bir danışıqlar uğurlu olmayacaq".
Cavid
