Mirasın oğlan övladına qalması, çox vaxt ənənəvi cəmiyyətlərdə və hüquqi sistemlərdə mövcud olan patriarxal strukturlarla əlaqəlidir. Bu vəziyyətin səbəbləri müxtəlif tarix və mədəniyyətlərdən qaynaqlanır, amma ümumilikdə bir neçə əsas faktor bu ənənənin yaranmasında rol oynayıb.
Moderator.az bu mövzuda araşdırmasını təqdim edir.
Patriarxal cəmiyyətlər: Tarixən, bir çox mədəniyyətdə kişilər ailə başçısı kimi qəbul edilib və bu, onların ailə var-dövlətini və irsini idarə etmə hüququnu artırıb. Bu baxımdan, oğlan övladları ailənin iqtisadi varlığını davam etdirmək və idarə etmək məqsədilə üstün tutularaq miras hüququ verilmişdir.
Ailə xətti və soyadının qorunması: Bəzi cəmiyyətlərdə, ailə soyadının davam etdirilməsi çox mühüm sayılıb. Oğlan övladları bu soyadı daşımağa davam edəcəyindən, miras oğlanlara verilir. Qızların ərə getdikdən sonra adətən başqa bir ailənin üzvü olacağı düşünülürdü, bu səbəbdən onların miras hüquqları məhdudlaşdırılardı.
Ənənəvi hüquqi qaydalar: Çox vaxt hüquqi sistemlər, xüsusən də İslam hüququ və bəzi Avropa hüquq sistemlərində, oğlan və qız övladları arasında mirasın paylanmasını fərqli şəkildə tənzimləyir. Məsələn, İslam hüququnda (şəriət) oğlan övladına qız övladından iki qat pay verilir, bu da kişilərin ailə məsuliyyətini daşımaq yükü ilə əlaqələndirilir.
Əmək bölgüsü: Tarixən kişilər adətən ailənin iqtisadi işlərini idarə edib, daha çox çalışmış və torpaq, ev, mal-dövlət kimi sərvətləri əldə etmişlər. Bu da mirasın oğlan övladlarına veriləcəyini izah edirdi, çünki onlar bu sərvətləri daha yaxşı idarə etməyə uyğun sayılırdılar.
Qızların "başqa ailəyə" getməsi: Ənənəvi cəmiyyətlərdə qızların ərə getməsi və başqa ailəyə "keçməsi" gözlənilirdi. Bu səbəbdən onların miras hüquqları daha çox məhdudlaşdırılırdı, çünki onlar ailənin var-dövlətini öz ailəsinə daşımaq əvəzinə, başqa bir ailənin varlığına daxil olurdular.
Lakin müasir dövrdə bu yanaşmalar bir çox ölkədə dəyişir. Hüquq və cəmiyyətlər gender bərabərliyini təşviq etməyə başlayıb və mirasın bərabər şəkildə paylanması, həm oğlan, həm də qız övladlarının hüquqlarını qoruyan qanunlar qəbul olunmaqdadır.
Hansı ölkədə və ya mədəniyyətdə olduğunuza görə, miras məsələləri müxtəlif şəkildə tənzimlənə bilər. Məsələn, bəzilərində bu ənənəvi qaydalar hələ də tətbiq olunur, bəzilərində isə müasir hüquqi dəyişikliklər var.
