Heç olubmu, təsadüfən bir mahnı eşidirsiniz və uşaq vaxtı oynadığınız həyət gözünüzün önündə canlanır? Yaxud bir qoxu sizi bir anda illər əvvələ aparır? Nə üçün keçmişə baxanda içimizə qəribə bir istilik dolur, halbuki o illər yaşanarkən bəlkə də, elə də xoş deyildi?
Bəs niyə “keçən günlərimi qaytaraydılar, gələn günlərimi qurban verərdim” deyəcək qədər keçmişə bağlı oluruq?
Ölkə.Az bu hissin sirrini araşdırıb.
Nostalji nədir və niyə yaranır?
Nostalji – keçmişə duyulan həsrət və sevgi dolu xatırlamadır. Maraqlısı odur ki, bu hiss yalnız yaşlı insanlara xas deyil, bəzən cəmi 20 yaşında biri də “uşaqlığım çox gözəl idi” deyə bilər. Çünki nostalji daha çox keçmişin emosional izlərini beynimizdə idealizə etməyimizlə bağlıdır.
Alimlər deyir ki, beynimiz keçmiş hadisələri yenidən “saxlayarkən” onların içindəki mənfi duyğuları azaldır, pozitivləri isə ön plana çıxarır. Yəni beyin keçmişi “şəkər tozuna bürüyür” və bu da ona şirin bir dad verir.
Keçmişə baxmaq niyə rahatlıq gətirir?
İnsan beyni tanışlığı, bilinənləri sevir. Keçmiş – artıq yaşanıb, risk və təhlükə yoxdur. Hər şey “bitib” deyə, onun haqqında düşünmək bizə təhlükəsiz bir sığınacaq hissi verir. Gələcək isə qeyri-müəyyən və narahatedicidir. Elə bu səbəbdən keçmişə sığınmaq, insanın daxili dünyasında bir növ terapiya rolunu oynayır.
Sosial amillər: “O vaxtlar hər şey başqa idi…”
Çoxumuz keçmişi sadəcə fərdi yox, kollektiv şəkildə də xatırlayırıq – bayramlar, məktəb illəri, qonşuluq münasibətləri… İnsanlar arasında ünsiyyətin daha səmimi, həyatın daha “təvazökar” göründüyü illər bizdə ümumi bir isti hiss oyadır. Bu da nostaljini təkcə fərdi deyil, sosial bir hiss halına gətirir.
Niyə gələcəkdən deyil, keçmişdən mahnılar yazılır?
Çünki keçmiş real və yaşanmışdır. Onda şəkillər, səslər, duyğular var. Halbuki gələcək bir ehtimaldır, hələ formalaşmayıb. Musiqi, poeziya, incəsənət isə daha çox hisslərin gücü ilə yaşayır. Keçmişin isə hiss yükü daha çoxdur. Ona görə də “qayıtmaq istədiyimiz illər” haqqında yüzlərlə mahnı var, “gözlədiyimiz illər” haqqında isə çox az.
Bəs bu hissə qapılmaq doğrudurmu?
Nostalji bizə dəyərli bir duyğudur. O bizi biz edən, keçmişimizi formalaşdıran hadisələri dəyərləndirməyə imkan verir. Amma keçmişdə ilişib qalmaq yox, onu sevgi ilə anmaq və indini yaşamaq lazımdır. Ən gözəl xatirələr indiki anların içindən doğulur.
Son olaraq
Keçmişin şirinliyi onu yaşadığımız deyil, xatırladığımız formada saxlamağımızdadır. Bəlkə də, bu səbəbdən uşaqlığımızı, ilk sevgimizi, köhnə bayramları bu qədər aydın və rəngli xatırlayırıq. Keçmiş bir nağıl kimi görünə bilər, amma indiki günlər də sabah üçün həmin nağıl olacaq. Ona görə də keçmişə sevgi, indiyə diqqət, gələcəyə ümidlə baxmaq hər birimizin həyatına dərinlik qatacaq.
Ölkə.Az
