Bakı, 4 may, AZƏRTAC
“Nature Mental Health” jurnalında dərc olunan yeni tədqiqatda Amsterdamdakı Vrije Universitetinin tədqiqatçıları yuxusuzluq, narahatlıq və depressiya kimi geniş yayılmış psixi pozğunluqlar arasındakı neyrobioloji oxşarlıqları və fərqləri araşdırıblar. Tədqiqatçılar — Siemon de Lange, Elleke Tissink və Eus van Someren — Böyük Britaniya Biobankının 40 mindən çox iştirakçısına aid beyin görüntülərini təhlil edərək bu üç pozğunluğun ortaq və fərdi beyin strukturlarını müəyyənləşdiriblər.
AZƏRTAC “MedicalXpress” portalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqat qrupu bu pozğunluqların tez-tez birlikdə baş verdiyini və simptomların geri dönməsinin mövcud müalicələrin səmərəsini azaltdığını vurğulayır. Elleke Tissink qeyd edir: “Laboratoriyamızda biz bu pozğunluqlara fərqli perspektivlərdən yanaşırıq. Bəziləri genetikaya fokuslanır, biz isə bu araşdırmada beyin skanlarına əsaslanırıq. Məqsədimiz bu pozğunluqların paylaşdığı neyrobioloji xüsusiyyətləri və hər birinə məxsus unikal cəhətləri müəyyənləşdirməkdir”.
Tədqiqat nəticələrinə əsasən, yuxusuzluq, narahatlıq və depressiya arasında bir neçə ortaq beyin xüsusiyyəti mövcuddur. Bunlara beyin qabığının səth sahəsinin azalması, talamusun həcminin kiçilməsi və müxtəlif beyin zonaları arasında funksional əlaqələrin zəifləməsi daxildir. Bununla belə, hər bir pozğunluğa xas neyroanatomik fərqlər də müşahidə olunub.
Yuxusuzluq beyin zonalarının həcminin azalması ilə, depressiya isə dil və emosional emalla əlaqəli beyin qabığında incəlmə ilə daha sıx bağlıdır. Narahatlıq halında isə dopamin, qlutamat və histamin kimi neyrotransmitterlərin iştirak etdiyi bölgələr arasında zəif amigdala reaktivliyi və funksional əlaqə əsas fərqləndirici xüsusiyyət kimi ortaya çıxıb. Bu fərqliliklərə baxmayaraq araşdırma göstərir ki, bu beyin dəyişiklikləri ümumi bir neyron dövrəsinin müxtəlif hissələrinə təsir edir. Tissink bunu belə izah edir: “zonalar ayrı-ayrı görünsə də, birlikdə baxıldıqda, onların hamısı eyni funksional dövrənin komponentləri olaraq ortaya çıxır. Beləliklə, bu pozğunluqlar bir tapmacanın müxtəlif zəiflik nöqtələrini təmsil edir”.
Araşdırmanın əhəmiyyətli tərəflərindən biri də yuxusuzluğun narahatlıq və depressiya ilə birlikdə geniş miqyasda və inteqrasiyalı şəkildə öyrənilməsidir. Müəlliflər bu halla tez-tez qarşılaşıldığını və pozğunluqların həyat boyu müxtəlif mərhələlərdə ortaya çıxa biləcəyini bildirirlər.
Tədqiqat, həmçinin yuxusuzluğun müalicəsinin bəzi hallarda depressiya simptomlarını da yüngülləşdirdiyini, lakin bu təsirin altında yatan səbəblərin hələ tam aydınlaşdırılmadığını vurğulayır. Bu nəticələr gələcəkdə daha hədəfli və effektiv müalicə strategiyalarının inkişaf etdirilməsi üçün əsaslı təməl yaradır.
