Bakı. Trend:
Tarix geriyə döndükdə, bunu gurultu ilə deyil, almanbürokratiyasının prosedur pedantizmi ilə edir. Berlindənövbədənkənar seçkilər və daxili partiya silkələnmələrininnəticəsində formalaşan yeni siyasi konfiqurasiya Xristian Demokratİttifaqı (XDİ) ilə Almaniya Sosial Demokrat Partiyası (ASDP)arasında koalisiya hökumətinin yaradılması barədə razılaşma ilənəticələndi. Kansler kürsüsünə Fridrix Mers əyləşir - son iyirmiildə köhnə üslublu konservatizmin zəifləyən alovu kimi görünən birsiyasətçi, lakin indi bu alov güclə püskürərək Almaniyanın bərkiyibqalmış siyasi mənzərəsini işıqlandırmağa, bəlkə də yandırıb kületməyə gəlir.
Almaniya yenidən tarixi bir yolayrıcına çatıb. Tarixindədəfələrlə olduğu kimi, seçim bu dəfə də dəmir qəfəsə salınmışmərkəzçi sabitliklə örtülmüş praqmatizmin xeyrinə edildi. Mers, özsələflərindən fərqli olaraq, “hər kəs üçün bir az” görünməyəçalışmır. Onun gəlişi ideoloji bulanıqlıq dövrünə açıq çağırışdır,uzun müddət kəskin addımlardan yayınan siyasətə aydınlıq gətirməkcəhdidir.
Almaniya yeni alyansa necə gəldi?
Uğursuz idarəçilik, müharibə dövründə qərarsızlıq, enerjiböhranı və radikal partiyaların təzyiqləri nəticəsində “işıqfor”koalisiyası (ASDP, Yaşıllar, Azad Demokratlar) dağıldı. Nəticədəyaranan hakimiyyət boşluğunu nə solçu populistlər, nə də sağradikallar doldura bildi. Tərbiyəedici ritorikalardan və iqlimisteriyasından yorulan alman seçicisi sabitlik və nizam tələb etdi.Mersin rəhbərliyi ilə Xristian Demokratlar - alman burjuaziyaənənəsinin dərinliklərindən gələn köhnə-yeni səs - doğru zamanda,doğru yerdə ortaya çıxdılar.
Ağır məğlubiyyətdən sarsılan ASDP isə siyasi qürurdan çox siyasisağ qalmağı üstün tutdu. Xristian Demokratlarla ittifaq onlar üçünartan inflyasiya, sosial narazılıq və xarici siyasətdəki təlatümlərfonunda xilasedici qayıq oldu. Cəmi beş il əvvəl müqəddəsliyitəhqir etmək kimi görünən Mers–sosial-demokrat ittifaqı bu günartıq dövlətçilik cəsarəti nümunəsi kimi qəbul olunur.
Nazirliklərin paylanması: koalisiyariyaziyyatı
Koalisiya razılaşmasının simvolizmi aydındır: qarşılıqlı hücumakeçməmək və bir-birini sığortalamaq barədə anlaşma.
- Xarici İşlər və İqtisadiyyat Nazirlikləri Xristian Demokratlarakeçir. Bu tamamilə məntiqlidir: Mers və onun komandası xaricisiyasətin yenidən baxılması, ABŞ ilə münasibətlərinnormallaşdırılması (xüsusən Trampın qayıtma ehtimalı fonunda) vəÇin, Körfəz ölkələri ilə əlaqələrin “praqmatizmə” əsaslanaraqbərpası zərurətini irəli sürürdülər.
- Maliyyə və Müdafiə Nazirlikləri ASDP-də qalır. Bu, sosialyönümlü gündəmin qorunub saxlanılması və Bundesverin stratejimodernizasiyasının davam etdirilməsi niyyətindən xəbər verir.
- Daxili İşlər Nazirliyi isə Bavyaralı müttəfiq Xristian Sosialİttifaqına (XSİ) verilir. Bu addım sağ cinahı sakitləşdirməyə vəsərt miqrasiya siyasəti siqnalı verməyə hesablanıb.
Hər bir təyinat sadəcə namizəd seçimi deyil, daxili və xaricisiyasi auditoriyalara ünvanlanan kalibrli siqnaldır.
Namizədlər və siqnallar: heyət strateji güzgükimi
Xarici İşlər Nazirliyi - Yohann Vadeful (XDİ). Diplomatikehtiyat ideoloji aktivizmi əvəzləyir. Vadeful, Pentaqon və AvropaKomissiyası ilə əlaqələri olan bir fiqur olaraq, Annalena Berbokuntam əksidir. Onun gəlişi “feminist xarici siyasət” və “dəyərləroriyentasiyası” kimi anlayışların gündəmdən çıxarılmasına vərealizmin geri dönüşünə işarədir.
Alternativ namizəd - Armin Laşet. Onun qayıdışı devrilmişşahzadənin qələbəsi olardı. Amma Mers bu revanşa yol verməyəcək:onların münasibəti səhnədə iki rəqqasənin rəqabətinə bənzəyir -biri səhnənin mərkəzində qalmaq istəyir.
Yens Şpan - “qara at”. ABŞ-da Respublikaçılarla yaxınlığı,Trampın mümkün dönüşü fonunda onu maraqlı fiqura çevirir. Onuntəyinatı Brüssel üçün yox, Ayova üçün olardı.
Müdafiə Nazirliyi - Boris Pistorius (ASDP). Bəlkə də yeganənazir ki, ümumi məyusluq dövründə də reytinqini qoruyub. Onunvəzifədə qalması NATO tərəfdaşlarına siqnaldır: Almaniyamilitarizasiya kursundan dönmür, Bundesver isə “təcili reanimasiya”rejimində qalır.
Maliyyə Nazirliyi - Lars Klinqbayl (ASDP). Bankir yox, partiyasiyasətçisidir. Onun təyinatı açıq mesajdır: büdcə siyasi ticarətinarenasına çevriləcək. Hərbi xərclərin artması, Aİ-nin tələbləri vəhəmkarlar ittifaqlarının təzyiqi fonunda Klinqbayl ya arbitr, ya dagirov olacaq.
Alternativ - Yorq Kukis. Onun texnokrat durumu, beynəlxalqçəkisi bazarlara xoş gəlir, amma ASDP-nin partiya nomenklaturasıbunu qəbul etmir.
İqtisadiyyat Nazirliyi - Karsten Linneman (XDİ). Mersinprotejəsi, ideoloji əkizidir. Əgər Mers ordoliberal revanşınkansleridirsə, Linneman onun iqtisadi avanqardıdır. Yaşılsubsidiyalar ləğv olunacaq, dövlət investisiya proqramlarıazaldılacaq, balans büdcəsi kultu bərpa ediləcək. Almaniya təkrarən“təklif iqtisadiyyatı”nın vətəninə çevriləcək.
Daxili İşlər Nazirliyi - Aleksandr Dobrindt (XSİ). Bura sərtritorikanın geri dönüşüdür. Onun gəlişi “qanun və nizam”diskursunun bərpası deməkdir - xüsusən də miqrasiya kontekstində.2025-ci ilin bir sıra insidentlər və narazılıqla sarsılmışAlmaniyası üçün bu addım küçədə və AfD seçiciləri arasında alqışlaqarşılanacaq bir jest ola bilər.
Fridrix Mers: yeni dövrün kansleri, yoxsa keçidfiquru?
O bu anı iyirmi ildir gözləyirdi. 2000-ci illərin əvvəlindəAngela Merkel onu kənara çəkərək XDİ-ni sosial-liberal konsensusunalətinə çevirmişdi. İndi isə Mers partiyanı yenidən öz doktrinasınaqaytarır: dövlət - hakemdir, aktiv oyunçu deyil; iqtisadiyyat -özəl sahədədir; dəyərlər - xristian humanizminin arsenalından;xarici siyasət - illüziyalar olmadan.
Mers - “hayp”ın yox, “geschäft”in kansleridir. O, biznescameəsinə yönəlib, tənzimləmələrə nifrət edir, populizmi isə kiçikgörür. ASDP ilə tandemdə onun zəifliyi - parlamentdə sol bloku vəküçə təzyiqlərini nəzarətdə saxlaya bilməməsi olacaq. Gücü isə -aparat səmərəliliyi, sənaye ilə əlaqələri və mədəniyyətmüharibələrindən yorulmuş seçici təbəqəsinin dəstəyidir.
İlk 100 Gün: səbat sınağı
Gözlənilən əsas addımlar bunlardır:
- “Yaşıl” tənzimləmələrin bir qisminin ləğvi, enerjistrategiyasının yenidən nəzərdən keçirilməsi, atom energetikasınavə LNG (mayeləşdirilmiş təbii qaz) infrastrukturuna üstünlükverilməsi;
- Miqrasiya qanunvericiliyinin sərtləşdirilməsi -sürətləndirilmiş deportasiyalar və sərhəd nəzarətiningücləndirilməsi daxil olmaqla;
- NATO qarşısında yeni öhdəliklər və müdafiə xərclərininartırılması;
- Trampın və ya onun komandası ilə qeyri-rəsmi əlaqələrinqurulması - Respublikaçıların qələbəsi ehtimalı fonunda;
- Çinlə ehtiyatlı, hesablanmış şəkildə yaxınlaşma - ideoloji yox,praqmatik əsasda.
Brüssel gərgin olacaq: Mers avroskeptik deyil, amma açıqavrotənqidçidir. Vaşinqton ehtiyatla yanaşır: hər şey seçkilərdənasılıdır. Kiyev narahatdır: dəstək davam edəcək, amma ton dəyişəcək- artıq “sərhədsiz həmrəylik” deyil, “məsuliyyətli tərəfdaşlıq”dilə gətiriləcək.
Yeni Almaniya: intizamla həyəcan arasında
Almaniyanın daxil olduğu mərhələ təkcə hakimiyyət dəyişikliyinöqtəsi deyil - bu, cəmiyyətin kollektiv şüurunda dərin, bəlkə dətektonik dəyişiklikdir. “Bir daha əsla” şüarı ilə onilliklərboyunca yaşayan bir ölkə indi özünə “artıq başqa cür lazımdır”deyir. Xarici və daxili siyasətdə metafizik “günahkarlıq”dan imtina- təkcə ritorika deyil, Mersin simvolizə etdiyi düşüncədəyişikliyinin özəyidir. Onun kabineti - dövlətlərin “təqsirkarlarotağı” deyil, real beynəlxalq oyunçular olduğu dünyaya qayıdışınkollektiv bəyannaməsidir.
Bu mənada, Mers demək olar ki, arxetipik bir fiqurdur. O,karizmatik deyil, metodikdir. Onun ritorikası - vaizin deyil,auditorun dili ilə danışır. Onun hökuməti - yeni kursun triumfuyox, alman dövlətçiliyini moral instinktlər və rəqəmsalutopiyalarla idarə olunan sistemli dağılmadan xilas etməkcəhdidir.
Xarici siyasət: Avropa və ABŞ iləillüziyalarsız
Brüssel ilə münasibətlər davam edəcək, lakin artıq əvvəlkiidealist səciyyə daşımayacaq. Mersin Almaniyası Aİ-dən çıxmayacaq,amma yumşaq deyil, sərt, hesablı dialoq aparacaq. Artıq bu,“Avropanın lokomotivi” deyil, “Avropanın mühasibi”dir - qaydalarariayətə, büdcə intizamına və subsidiya səviyyələrinə nəzarət edəntexnokrat bir güc.
ABŞ-la münasibət isə daha mürəkkəb olacaq. Əgər Ağ EvdəDemokratlar qalarsa, münasibətlər gərginləşə bilər: MersəRespublikaçı diskursun daşıyıcısı kimi baxılır. Əgər Trampqayıdarsa, Berlin qeyri-proqnozlaşdırıla bilən, lakin Mers üçün ənazı “qeyri-rəsmi kanallarla” əlaqəsi olan bir tərəfdaş əldə etmişolacaq.
Ən çətin məsələ Çin olacaq. Burada yeni tip “Ostpolitik”inyaranması istisna deyil - ideoloji yox, maraqlara əsaslanan.Almaniya Vaşinqtonun köhnə şübhələrinə və Brüsselin fobiyalarınabaxmayaraq iqtisadi praqmatizm modeli qurmağa çalışacaq.
Ukrayna ilə bağlı? Dəstək davam edəcək, amma daha sərt nəzarətaltında. Hərbi yardımlar şərtlərlə bağlanacaq. Ritorika dəyişəcək:“sonsuz həmrəylik” yerini “məsuliyyətli tərəfdaşlığa” verəcək.
Daxildə: narrativ uğrunda mübarizə və küçəlegitimliyi
Mers və onun kabineti reallığa qədəm qoyur - burada hər biraddım təkcə debatla yox, eyni zamanda küçə etirazları ilə müşayiətolunacaq. Yaşıllar artıq sol qüvvələrlə müxalif alyansformalaşdırmağa başlayıblar. Profamilia, Fridays for Future,miqrasiya yönümlü QHT-lər, tələbə təşkilatları - bütün bu aktorlarküçə təzyiqinin yeni nüvəsinə çevriləcək, xüsusilə də iqlimdəyişikliyi, sosial bərabərsizlik və enerji islahatlarıfonunda.
XDİ isə öz “köhnə nüvəsini” - orta təbəqəni, peşəkar həmkarlarittifaqı texnoqraflarını, pensiyaçıları və regional elitanısəfərbər edəcək. Xüsusi diqqət isə Almaniyanın şərqinə yönələcək -burada AfD getdikcə güclənir. Mers onun elektoratının birhissəsini, xüsusilə miqrasiya ritorikası vasitəsilə, ələ keçirməyəçalışacaq, lakin flirt etmədən. Onun kursu populizm deyil -institutların nüfuzunun bərpasıdır.
Enerji siyasəti: illüziyalara əlvida
Linnemanın nəzarətində olan İqtisadiyyat Nazirliyi, Almaniyanınenerji keçidini yenidən düşünəcəyi və müəyyən edəcəyi əsas döyüşmeydanına çevriləcək. Sürətləndirilmiş şəkildə kömür elektrikstansiyalarının bağlanması planları dayandırılacaq. Əvvəlki hökumətüçün tabu olan atom energetikasına qayıdış indi “müvəqqəti tədbir”kimi müzakirə edilir. Almaniya artıq etiraf etməyə hazırdır: “yaşılçevriliş” ideologiyası geosiyasi reallıqlarla toqquşmaya tab gətirəbilmədi.
Qətərlə qaz müqavilələri, LNG terminalları, Əlcəzair vəAzərbaycanla aparılan danışıqlar - budur yeni enerji gerçəyi.“İqlim neytrallığı” anlayışı artıq mütləq siyasi and deyil, birhədəf, uzaqda görünən üfüqdür. Əsas vəzifə - ölkəni özünüzəiflətmədən iqlim çağırışlarına adaptasiya etməkdir.
İrəlidə nə gözlənilir?
İlk 100 gün sınaq yalnız hökumət üçün deyil, alman cəmiyyətindəmövcud olan ümumi konsensus üçün də olacaq. Sığınacaq verilməsiqaydaları yenidən işlənəcək, şərtsiz “gələn hər kəsi qəbul etmək”siyasətindən imtina mümkündür. Əmək bazarı islahatı gündəməgələcək, subsidiyalar azaldılacaq, hətta vergi məcəlləsinin“istehsal və məhsuldarlığın təşviqi” istiqamətində yenidən nəzərdənkeçirilməsi təşəbbüsü də istisna edilmir.
Amma bütün bunların fövqündə dayanan bir dönüş var - siyasətdəməsuliyyət dilinin qaytarılması. Almaniya anlayır ki, indikidünyada qaydalar, onlar haqqında sənədlər imzalanandan daha tezçökür. Belə bir mühitdə ölkəyə ideallara deyil, davamlılığasöykənən kurs lazımdır.
Fridrix Mers almanların arzusundakı lider olmayacaq. O, ilhamverməyəcək, çevriliş etməyəcək, amma bəlkə də bu gün Almaniyanınehtiyacı olan yeganə şey də məhz budur. Tarix bir daha yetkinliktələb etdikdə, Almaniyanın cavabı - praqmatizmdir. Bu onun yenişansıdır.
Əgər şans üzünə gülsə, Mers dövrünün Almaniyası darıxdırıcı,qabaqcadan təxmin edilə bilən, az danışan, amma səmərəli hərəkətedən bir ölkə olacaq. Deməli, qlobal təlatümlərin qeyri-sabitdənizində yenidən lövbər rolunu oynaya biləcək bir dövlət.
Alman siyasəti yenidən “ağır çəkili” olur. Artıq burada boşşüarlar deyil, “çəkisi olan qərarlar” olacaq. Fridrix Mersinidarəsində Almaniya, ola bilər ki, daha az elastik, amma daha dəqiqbir dövlətə çevriləcək. Daha az utopiya - daha çox rəqəm. Daha azpafos - daha çox müqavilə. Bu Avropanın mərkəzindəki yeni dövrdür:post-mənəvi, post-identik, lakin dərin siyasi normallıq dövrü.
