Ayın Yer kürəsindən uzaqlaşması, planetimizin fırlanma sürətini azaldaraq, günlərin uzun müddətli perspektivdə 25 saata qədər uzanmasına səbəb ola bilər.
Valyuta.az xəbər verir ki, alimlər bu uzunmüddətli dəyişikliyi anlamağa kömək edəcək yeni məlumatlar təqdim ediblər.
Yeni araşdırmalar göstərir ki, Ayın Yer kürəsindən tədricən uzaqlaşması planetimizin fırlanma tempinə təsir edir və bunun nəticəsində günlər getdikcə uzanır. Alimlərin fikrincə, Ayın cazibə qüvvəsindəki dəyişikliklər Yerin rotasiyasını yavaşladır və uzun müddətdə günlərin uzunluğu 25 saata çata bilər. Lakin bu dəyişikliklərin tam reallaşması təxminən 200 milyon il vaxt alacaq.
Viskonsin-Madison Universitetindən yer elmləri üzrə alim Stiven Meyers bu prosesi belə izah edir: "Bu, qollarını açaraq sürətini azaldan bədii fiqurlu konkisürənə bənzəyir”. Hal-hazırda Yer kürəsindən təxminən 384.000 km uzaqda yerləşən Ay, öz orbitini təxminən 27,3 günə tamamlayır. Araşdırmalar Ayın hər il orta hesabla 3,8 sm uzaqlaşdığını və bu prosesin Yerin fırlanma müddətini tədricən artırdığını göstərir".
Meyers və onun komandası Yer ilə Ay arasındakı tarixi əlaqəni tədqiq edərək 1,4 milyard il əvvəl bir günün cəmi 18 saat davam etdiyini aşkar ediblər. Astronomik məlumatlar və geoloji müşahidələri birləşdirən yeni statistik üsullar bu uzunmüddətli dəyişiklikləri anlamağa imkan yaradıb. Alimlər qeyd edirlər ki, Ay əvvəllər Yerə daha yaxın olub və buna görə də planetimiz daha sürətlə fırlanıb. Lakin “Ayın geri çəkilməsi” kimi tanınan proses nəticəsində Ay tədricən uzaqlaşaraq Yerin fırlanma sürətini azaldıb.
Ayın cazibə qüvvəsi okeanlarda gelgitlər yaradaraq Yerin fırlanmasına təsir göstərir. Yer daha sürətli fırlandıqda, okean hövzələrində sürtünmə yaranır və bu enerjinin ötürülməsi Ayın daha yüksək orbitə qalxmasına səbəb olur. Bundan başqa, iqlim dəyişikliyi kimi amillər də Yerin fırlanma tempinə təsir edə bilər. Qlobal istiləşmə nəticəsində buzlaqlar əriyərək okeanlara əlavə su axır və bu suyun ekvatora doğru hərəkəti fırlanma sürətini daha da azalda bilər.
Bu dəyişikliklər qısa müddətdə hiss olunmayacaq qədər kiçik olsa da, milyonlarla il ərzində toplanaraq günlərin 25 saata qədər uzanmasına səbəb ola bilər. Yer kürəsinin fırlanma tempindəki bu tədricən dəyişiklik, planetimizin gələcəkdə necə inkişaf edəcəyini anlamaq baxımından mühüm nəticə hesab olunur.
Paşa Məmmədli
