ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatası Gürcüstana qarşı sanksiya qanun layihəsini təsdiqləyib
Gürcüstan-Amerika münasibətləri yaxın gələcəkdə kəskin şəkildə pisləşə bilər. Nümayəndələr Palatasının bazar ertəsi, mayın 5-də qəbul etdiyi qanun layihəsini ABŞ Senatı təsdiq edərsə və prezident Donald Tramp imzalarsa, bu baş verəcək. Meqobari Aktı adlanan qanun respublikada hakim Gürcü Arzusu (GA) partiyasının liderlərinə qarşı sanksiyaları nəzərdə tutur. Sənəd Vaşinqtonun Tbilisinin xarici və daxili siyasətindən, xüsusilə insan haqlarının pozulması, habelə Rusiya, Çin və İranla əməkdaşlıq baxımından narazılığını nümayiş etdirir. Buna baxmayaraq, Gürcüstan hakimiyyəti hələ də ABŞ-la münasibətlərin “yenidən qurulmasına” ümid edir.
Qanun layihəsini bazar ertəsi ABŞ Konqresinin aşağı palatasının 433 üzvündən 349-u, o cümlədən 168 respublikaçı və 181 demokrat dəstəkləyib. Konqresin 42 üzvü tədbirin əleyhinə səs verib, eyni sayda üzv isə ya səs vermədi, ya da bitərəf qalıb. Sənədin rəsmi adı “Çin Kommunist Partiyasının, İran rejiminin və Rusiya Federasiyasının Gürcüstanda təsirinə qarşı mübarizə haqqında”dır. Bununla belə, buna daha çox Meqobari Aktı deyilir. Bu həm gürcü dilindəki “meqobari” (dost) sözünə istinad, həm də “Gürcüstanın Hesabatlılığın, Dayanıqlığın və Müstəqilliyin yaradılması üçün Seçimlərinin Səfərbərləşdirilməsi və Artırılması” üçün qısaldılmış addır. Sənədin əsas müddəası “Gürcü Arzusu”nun liderlərinə, nazirlərinə, digər gürcü rəsmilərinə və onların ailə üzvlərinə qarşı sərt sanksiyaların tətbiqinin mümkünlüyüdür.
Tədbirlərə Birləşmiş Ştatlarda əmlakın müsadirəsi və əgər varsa, hesabların dondurulması, həmçinin ABŞ-a girişin qadağan edilməsi daxildir. Qanunun qəbulunun əsas təşəbbüskarı GA-nı daim “siyasi rəqiblərə qarşı repressiyalara” görə tənqid edən respublikaçı konqresmen Co Vilson hesab edilir. “Gürcüstanın azadlıqsevər xalqı Amerika bayraqları və Prezident Trampın portretləri ilə küçələrə çıxdı” deyən konqresmen Uilson Nümayəndələr Palatasındakı debatlar zamanı Tbilisidə və Gürcüstanın digər şəhərlərində artıq altı aya yaxındır ki, növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi və Avropa İttifaqına üzvlüklə bağlı danışıqların bərpası tələbi ilə davam edən etiraz aksiyalarına toxunaraq bildirib.
Müxalifət etirazları tez-tez polislə toqquşmalara çevrilib, nəticədə hər iki tərəfdən yüzlərlə insan yaralanıb, bir neçə min müxalifətçi cərimələnib və ya qısamüddətli inzibati həbs edilib və 50-dən çox fəal “qrup zorakılığı”na görə cinayət işlərində hökm gözləyirdi. Onları uzunmüddətli həbs gözləyir. Co Vilsonun sözlərinə görə, Gürcüstanın hakim partiyası və İrakli Kobaxidze hökuməti “Gürcüstanı ABŞ-ın düşmənlərinə satmağa” çalışan repressiv, amerikanofob mafiya qrupuna çevriliblər. Xüsusilə, konqresmenin qeyd etdiyi kimi, GA Çinə Anaklia şəhərində dərin sulu Qara dəniz limanı tikmək hüququ verib, “Tehrandakı rejimə tabedir” və həm də Moskvanı razı salmaq üçün hərəkət edir.
Qeyd edək ki, ABŞ Maliyyə Nazirliyi və Dövlət Departamentləri bundan əvvəl Gürcüstanın bir sıra məmurlarına, təhlükəsizlik orqanlarının rəhbərlərinə və onların ailə üzvlərinə, həmçinin “Gürcü Arzusu”nun yaradıcısı, milyarder Bidzina İvanişviliyə qarşı viza və maliyyə sanksiyaları tətbiq etmişdi. Düzdür, ona qarşı sanksiyalar yalnız simvolik oldu, çünki Gürcüstan Milli Bankının (ölkənin Mərkəzi Bankı) keçmiş prezidenti Roman Qotsiridzenin izah etdiyi kimi: “İvanişvili çoxdan bütün əmlakını oğullarına yenidən rəsmiləşdirib və Vaşinqtonun qərarları hələ onlar haqqında heç nə deməyib”.
ABŞ Administrasiyasının gələcək qərarlarında İvanişvilinin ailə üzvlərinin qeyd edilib-edilməyəcəyi hələlik bəlli deyil: Meqobari qanunu əvvəlcə yuxarı palata tərəfindən təsdiqlənməlidir, bundan sonra imzalanmaq üçün prezident Trampa gedəcək. Analitik-ekspert David Avalişvilinin qeyd etdiyi kimi, aktda konkret məqamlar azdır və hər şey Ağ Evin “simvolik deyil, həqiqətən də sərt sanksiyaları” ayrı-ayrı şəxslərə deyil, Qafqaz və onun iqtisadi sisteminə və onun iqtisadi sisteminə münasibətdə məqsədəuyğun hesab edib-etməməsindən asılı olacaq. Eyni zamanda, Ağ Ev bu yaxınlarda Tbilisiyə münasibətlərin yaxşılaşmasının mümkünlüyü ilə bağlı bəzi siqnallar göndərib.
Gürcüstan hökumətinin baş nazirinin birinci müavini, iqtisadiyyat və davamlı inkişaf naziri Levan Davitaşvilinin bu yaxınlarda Vaşinqtona səfəri buna sübutdur. O, Dövlət Departamentində görüşlər keçirdi və Tbilisiyə qayıtdıqdan sonra ikitərəfli münasibətlərin qaçılmaz olaraq “yenidən qurulacağını” elan edib. GA liderləri ənənəvi olaraq onların pisləşməsini Co Bayden administrasiyasının siyasəti ilə əlaqələndirirlər. Keçən ilin sonunda o zamankı dövlət katibi Entoni Blinken “Gürcüstan hakimiyyətinin anti-demokratik trayektoriyasını” əsas gətirərək “ABŞ-Gürcüstan Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyası”na xitam verdi. Xartiya 2008-ci ilin avqustunda baş vermiş beş günlük müharibədən dərhal sonra Corc Buşun prezidentliyi dövründə hazırlanmışdır.
Tbilisini ruhlandıran nədir?
Baş nazir Kobaxidze və parlamentin spikeri Şalva Papuaşvili Donald Trampın seçilməsindən sonra ABŞ-ın yeni administrasiyasının “Gürcüstanı Rusiyaya qarşı müharibəyə sürükləməyə çalışan və cəhd edən” “Amerika Dərin Dövlətini məğlub edə biləcəyinə” ümid etdiklərini bildiriblər. Bu arada, Meqobari Aktı Nümayəndələr Palatası tərəfindən təsdiq edildikdən sonra GA-nın liderlərindən biri Levan Maxaşvili ABŞ-da “Dərin Dövlətin hər şeyə qüdrətinin növbəti nümayişi”ndən təəssüfləndiyini bildirərək sənədi “düşmənçilik aktı” adlandırıb.
Bununla belə, müxalifət qanun layihəsini məmnuniyyətlə qarşıladı: bütün dörd əsas koalisiyanın liderləri Gürcüstanı “Avroatlantika sivilizasiyasından” qoparan “Putinyönlü oyuncaq hökumət”ə qarşı “Amerikanın gürcü xalqının ədalətli mübarizəsinə dəstəyi” barədə bəyanatlar veriblər.
“Dostluq aktı” Gürcüstan hakimiyyətini məyus edir
Sənəd yüksək vəzifəli gürcü məmurları üçün sanksiyalar və viza məhdudiyyətlərinin tətbiqini nəzərdə tutur, həmçinin yardım proqramları da daxil olmaqla, Vaşinqton və Tbilisi arasında “münasibətlərin tam yenidən qiymətləndirilməsinə” yol açır. Qanun layihəsində qeyd edildiyi kimi, ABŞ respublikanın Avroatlantik inteqrasiyasını dəstəkləməkdə davam edəcək və gürcüləri bu yoldan döndərməyə çalışan “Gürcü arzusu”nun üzvlərinə və onların əlaltılarına qarşı mübarizə aparacaq. Bundan əlavə, akt yerli hakimiyyət orqanlarına qarşı çıxan Gürcüstan vətəndaş cəmiyyətinə dəstəyi əks etdirir.
Bu arada gürcü müxalifəti Konqresdə səsvermənin ilk nəticələrini qələbə kimi qiymətləndirib. Belə ki, “Lelo” partiyasının lideri Mamuka Xazaradze “dostluq aktı”nı 2012-ci ildən bəri hakim partiyanın “Rus arzusu”nun bütün cinayətlərinə gürcü xalqının cavabı adlandırıb: "Amerika İvanişvilini yox, gürcü xalqını dəstəklədi. Demək olar ki, hər bir məsələdə tərəflərin ciddi fikir ayrılığının olduğu Amerikada bu cür razılığa yalnız milli əhəmiyyətli məsələlərdə nail olmaq olar. Bu gün gürcü xalqının azadlıq mübarizəsi belə bir məsələyə çevrilib".
Gürcüstan hakimiyyəti isə əksinə, sevinməyə əsas görmür. Tbilisi meri və “Gürcü arzusu”nun baş katibi Kaxa Kaladze Nümayəndələr Palatasının qərarını belə izah edib: ““Dərin dövlət” hələ məğlub olmayıb, onun təkcə Gürcüstanda deyil, dərin kökləri var”. Öz növbəsində, Gürcüstan parlamentinin Avropaya inteqrasiya komitəsinin sədri Levan Maxaşvili ümid etdiyini bildirib ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp qalmaqallı aktı imzalamayacaq və bununla da “dərin dövlət” üzərində qələbəni təmin edəcək.
Geocase mərkəzinin rəhbəri Viktor Kipiani “Gürcü arzusu”nun ağrılı reaksiyasını onun Tramp administrasiyasına həddən artıq arxalanması ilə izah edib. "Onun kampaniyası qismən Trampın seçildikdən sonra onun dəstəyi və ya Gürcüstanın işlərinə qarışmaması üzərində qurulub. Hər ikisi seçicilərə "Gürcü Arzusu"nun ABŞ-la razılığa gəlmək qabiliyyətinin sübutu kimi təqdim edilib. Lakin "dostluq aktının" qəbul edilməsi heç nəyin alınmadığını sübut edir", - Kipiani deyib. Eyni zamanda o qeyd edib ki, aktın özü o demək deyil ki, “Gürcü arzusu”nun bütün üzvlərinə qarşı dərhal sanksiyalar tətbiq olunacaq. Lakin ABŞ-da bunun tez bir zamanda edilə biləcəyi bir mexanizm olacaq.
Politoloq Nika Çitadze qeyd edib ki, “Gürcü arzusu” MEGOBARI aktını gözardı edə bilməz, çünki məcburi olmayan Avropa qətnamələrindən fərqli olaraq bu, məcburidir. "Rəsmi Tbilisi hətta Brüsseli ələ salmağa belə icazə verdi ki, onsuz da heç nə olmayacaq. ABŞ-da isə hər şey başqa cürdür. "Amerika hakimiyyəti təkcə "Gürcü Arzusu" üzvlərinin deyil, həm də onların qohumlarının əmlak və maliyyə əməliyyatlarını bloklamaq hüququ əldə etmək üzrədir", - Çitadze deyib. Lakin ekspert belə bir tədbirin “Gürcü arzusu”nun öz siyasətinə yenidən baxmasına səbəb ola biləcəyinə inanmır. Var-dövlətinin bir hissəsini itirmək başqa şeydir, birinə bütün bunları verən gücü itirmək tamam başqadır.
V.VƏLİYEV
